Tüm bilgisayarların arkasında bir kadının imzası olduğu biliyor muydunuz?
Açıkçası biz bilmiyorduk. Neredeyse hepimizin şahsi fikri, bilgisayarların oluşumunun perde arkasında bir erkeğin imzasının olduğu yönünde. Böyle düşünmek için haklı sebeplerimiz de var: İnterneti Tim Berners-Lee icat etti, Microsoft’u ve her yerde bulabileceğimiz yazılımını Bill Gates oluşturdu ve ayrıca Steve Jobs da bir tasarım ikonu olan Apple’yi kurdu.
Fakat gerçekler bu isimlerden ibaret değil. Yaygın düşüncenin aksine, bilgisayar ve teknolojinin omurgasını kadınlar oluşturmuştur. Haberimizin geri kalanında, teknolojiyi geliştirme konusunda önemli pay sahibi olan bazı önemli kadınlara değineceğiz:
Bilgisayarın Doğuşu: Ada Lovelace
Ada Lovelace, “Bilgisayarın Anası” olarak kabul edilir. Lord Byron’un kızı olan Ada, Charles Babbage ile 1840’lı yıllarda Difference Engine’de çalıştı. Henüz bir bilgisayar çalıştırılamamışken ilk bilgisayar kodunu yazdı! Tam 100 yıl sonra bu kod bilgisayar gelişimi için kullanıldı.
Wireless: Hedy Lamarr
Daha çok bir Hollywood yıldızı olarak tanınan Hedy Lamarr, yayılı spektrum teknolojisini icat eden kişidir. Farklı frekans kanallarından radyo sinyalleri gönderme yöntemi olan frekans atlama fikrini kavramlaştırmıştır. Hedy’nin çalışmaları, günümüzde kullandığımız WiFi ve Bluetooth teknolojilerini yoğun biçimde etkilemiştir.
Gerçek adı Hedy Kiesler Markey olan ünlü isim 1941’de çalışmaları için patent almıştır.
ENIAC 6 ve “Women’s Work”
Modern bilgisayar teknolojisi ilk olarak, İkinci Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkmaya başladı ve o dönem kadınlar bu yeni endüstrinin ön saflarında yer alıyorlardı.
En başta kodlama ve veri yönetimi işleri “women’s work” yani “kadın işi” olarak düşünülüyordu. 1940’ların başında, dünyanın ilk tamamen dijital bilgisayarı olan Electronic Numerical Integrator ve Computer’ı (ENIAC) programlamaları ve onarımları için ABD Ordusu tarafından 6 kadın seçildi.
ENIAC 6 olarak bilinen kadınların listesi şöyle:
- Betty Jean Jennings Bartik
- Frances Snyder Holberton
- Ruth Lichterman Teitelbaum
- Marlyn Wescoff Meltzer
- Frances Bilas Spence
- Kathleen McNulty Mauchly Antonelli
Bu 6 kadının müdürü ise Adele Goldstine isminde bir kadındı ve ENIAC’ın el kitabını bizzat yazdı.
Ne yazık ki ne “ENIAC Kadınları” ne de bu kadınların çalışmaları hak ettikleri değeri bir türlü göremedi. Hatta bu isimler makinenin 50. yılı şerefine düzenlenen etkinliğe davet dahi edilmediler.
“Büyükanne COBOL”
Grace Hopper, bilgisayar programcılığı konusunda bir öncüdür. İkinci Dünya Savaşı sırasında ABD Donanması ile çalışırken Mark 1 Bilgisayarına katkıda bulundu. Grace daha sonra Mark 2 ve Mark 3 bilgisayarlarında çalıştı ve ardından UNIVAC 1 ve 2’nin programlama gelişimini yönetti.
Grace, çalışmalarının genelinde “Büyükanne COBOL” olarak bilinmektedir. COBOL ismi ise Common Business-Oriented Language’den geliyor. COBOL’un tasarımında rol aldığı etkin rol ile Grace, günümüzün en modern bilgisayar dillerinin esin kaynağı haline gelmiştir.
Grace’nin üstün hizmetlerinden dolayı kendisini 2016 yılında (ölümünden hemen sonra) dönemin Amerikan Başkanı Obama tarafından Presidential Medal of Freedom (Başkanlık Özgürlük Madalyası) verilmiştir.
FORMAC & Jean Sammet
Jean Sammet, 1960’lı yıllarda IBM tarafından bir programlama dili olarak kullanılan ve ayrıca sembolik matematik için kullanılan FORMAC’ı geliştirdi.
Jean, bu hizmetinin daha öncesinde de Sylvania Electric Products’ta çalışırken, Army Signal Corps için yapılan bir bilgisayar olan MOBIDIC için yazılım geliştirmeyi başarmıştı. Jean ayrıca tıpkı Grace Hopper gibi COBOL’un gelişimi için çalışıyordu.
Space Race’nin Gizli Kahramanı
Hidden Figures isimli film, Ulusal Havacılık’ta ve NASA’da çalışan ve Afro-Amerikan bir matematikçi olan Katherine Coleman Goble Johnson’ın hikayesini anlatıyor. Katherine ilk olarak, NASA’nın Virginia’daki merkezinde, uçakların kara kutularındaki verileri kullanarak hesaplamalar yapıyor ve uçağın düşmeden önceki güzergâhını belirliyordu. Daha sonra da erken NASA görevleri de dahil olmak üzere Merkür Projesi’nde birçok teknik çalışma yürüttü. 1969’da Ay’a giden Apollo 11 uçuşunda da çalışan Katherine, Space Shuttle programında da aktif rol oynadı.
Dünyanın yörüngesine girip tur atmayı başaran ilk ABD astronotu olan J. Glenn, “Hesapların doğru olduğunu o kızdan duymazsam uzaya çıkmam.” demişti. Ayrıca Ay’a inen ilk insanlar olan N. Armstrong ve B. Aldrin’in Ay’a inişleriyle ilgili hesaplamaları da Katherine yaptı. Bu üstün başarılarından dolayı Katherine de dönemin Amerikan Başkanı Obama tarafından 2015 yılında Başkanlık Özgürlük Madalyası verilmiştir.
İnternetin Annesi
Radia Perlman, 1985 yılında Ethernet kullanarak çok büyük veri ağları oluşturmayı mümkün kılan Spanning Tree Protocol’ü (STP) keşfetti.
Bu başarısı ile Radia “İnternetin Annesi” olarak adlandırıldı fakat oldukça mütevazı şekilde hiç kimsenin bu sıfatı hak edemeyeceğini söyleyerek böyle adlandırılmayı reddetti.
Kadınların Başarılarını Unutmayalım ve Hatırlayalım
Bilgisayar konusunda kadınların birçok başarısının olduğunu artık biliyoruz. Peki buradan ne sonuç çıkarmalıyız? Cevap oldukça basit. Sektörümüze yaptıkları bu vazgeçilmez katkılardan dolayı kendilerine minnettar olmalıyız ve yeni katkılarına açık olmalıyız.
Unutmamalıyız ki bir bilgisayar ile oturum açtığımız zaman, bir müzik dosyasını oynattığımız zaman ya da herhangi bir cihaz üzerinden WiFi bağlantısı yaptığımız zaman kadın bilim insanlarının çalışmalarını kullanıyoruz.