Yeterli sürede ve derin uyumanın sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdürebilmemiz için gerekliliği tartışılmaz. Yaşam kalitesini ciddi anlamda düşüren uyuyamama hastalığı ‘insomnia’ ise pençesine düşenleri bu mutluluktan mahrum bırakıyor. İnsomnia hakkında bilinmesi gerekenleri sizin için araştırdık.
Uyuyamama hastalığının tıptaki adı olan insomnia yeterli sürede ve dinlendirici uyuyamama hastalığıdır. Hastalığın varlığı süresince uyku saatlerinde düzensizlik, ani gece uyanmaları, uyandıktan sonra tekrar uykuya dalmada güçlük ve sabah çok erken saatlerde uyanma gibi belirtiler gözlemlenir.
Uyku üzerine yapılan çalışmalarda, yetişkin bir bireyin, her gece 7-8 saat uyuması gerektiği söylenir. Ancak bireyden bireye farklılık gösteren dinlenme süreci, kişinin uyku uyuma süresini değiştirebilir. Araştırmacılar yetişkin bireylerin %30 ile %40’lık bir bölümünün her sene insomnia problemi ile başa çıkmaya çalıştığını belirtmektedir.
Akut ve kronik insomnia bilinenin aksine insomnia’nın kısa süreli olarak görülmesi mümkündür. Bu ‘akut insomnia‘ olarak tanımlanır. Akut insomnia genelde stresli bir günün ardından ya da ruhsal gerilimin yüksek olduğu günlerde kendini gösterir. Vücut saatimiz böylesine zor günlerde dinlenme vaktimizin geldiğini göstermekte zorlanır. Genelde 1-2 gün arası süren bu düzensizlik, kendimizi daha iyi hissettiğimiz ana kadar devam eder. Ancak dört haftayı bulabilen akut insomnia bulguları da vardır.
Bir ay veya daha fazla süren uyku düzensizliğine ise ‘kronik insomnia’ denir. Yetişkinlerin %10-15’lik gibi büyük bir bölümü kronik insomnia’dan şikayetçidir. Akut insomnia ile karşılaştırıldığında kronik insomnia, doktor yardımı gerektirir. Bu tarz bir rahatsızlığın ana sebebi genellikle büyük çapta bir depresyonun varlığıdır.
Yeterli sürede ve derin uyumak bireyin sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdürebilmesi için oldukça önemlidir. Tıbbi araştırmalar özellikle kronik insomnia hastalığının bireyde davranış bozuklukları ortaya çıkardığını saptamıştır. Gündüz devamlı uyku halinin varlığı, bunu takiben bazı rahatsızlıklar, enerji azalması, isteksizlik ve konsantrasyon zorluğu gibi günlük hayatı zorlaştıran belirtilerinin varlığı bilinmektedir. Tüm bunların varlığı kişiyi negatif etki altında bırakır, memnuniyetsizlik kendini gösterir ve başarısızlıklar birbirini kovalar. İnsomnia kişinin psikolojik yapısı üzerinde oldukça büyük sorunlara neden olur. Trafik kazalarının birincil nedenleri arasında yer alan dikkatsizlik, dalgınlık, refleks azalması insomnia kaynaklı olabilir.
Ne zaman doktora görünmelİ? Akut insomnia genellikle herhangi bir tıbbi yardım gerektirmez. Kişi ruhsal gerginliğini yenebildiği anda genellikle problem kendi kendine çözülür. Ancak bu, akut insomnia’nın ciddiye alınmamasını gerektirmez. Eğer uykusuzluk birkaç geceden daha uzun sürüyor ve bünyeyi rahatsız ediyorsa, bunun sonucunda gün içinde gergin, uykusuz ve dikkatsiz bir duruma geçildi ise bu problem tıbbi yardım gerektirir. Bir hekim ile birlikte incelenmelidir. Akut insomnia dikkate alınmazsa, vücut tarafından tanımlanır ve kronik insomnia’ya dönüşebilir.
Doktor ve hasta tarafından atılacak en önemli adım, ilk olarak uykusuzluk sorununun sebeplerinin araştırılması olmalıdır. Birçok insomnia vakasında, ruhsal gerginliklerin yanında, sağlık problemlerinin varlığı da önemli yer tutar. Depresyon, stres, zor uyuma ve nefes alma zorlukları insomania’nın sıklıkla görülen nedenleri arasındadır. Uykusuzluğun önüne geçmek için çeşitli meditasyonlar ve uyku saati değiştirme yolları önerilebilir.
Amerikan Tıp Birliği’nin yapmış olduğu bir araştırmaya göre 65 yaşındaki toplam 78 hasta, sekiz hafta boyunca ilaç tedavisi veya psikolojik tedavi ya da her iki tür tedaviye tabi tutulmuştur. Hastalar iki yıl sonra tekrar incelendiğinde uykusuzluk probleminde en başarılı tedavinin psikolojik tedavi olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak bu sadece psikoterapinin yeterli olduğu anlamına gelmez. İnsomnia ile savaşta en doğru uygulama, yapılacak tıbbi incelemeler sonucunda ortaya çıkacaktır.
Ne yapılabilir? Uyarıcı kontrolü, bireyin uyumasını engelleyen ve tetik görevi gören tüm aktivitelerin azaltılmasıdır. Amaç, kişiyi yatak odası ve uyku arasındaki bağa inandırmaktır. Örneğin kişi yatak odasını televizyon seyretmek, çalışmalarına devam etmek, kitap okuyup, yemek yemek gibi başka işlerinde de kullanıyorsa bu alışkanlıklardan bireyi uzaklaştırmak gerekir. Bir süre sonra kişi yatak odasına, sadece uyumak için gidebileceği alışkanlığı kazanır. Yatağa girdiğinde uykuya dalması kolaylaşır.
INSOMNIA HAKKINDA DOĞRULAR ve YANLIŞLA
‘Uyuyamıyorsanız yataktan kalkın’ DOĞRU
Yatakta yarım saatten daha fazladır dönüyor musunuz? Kalkıp rahatlatıcı bir müzik dinlemek ya da kitap okumak mantıklı bir hareket olur. Sessiz bir aktivite sizi rahatlatıp, uykulu hissettirecektir. Yatakta kalmak sizi sinirlendirebilir ve uykunuzu iyice açabilir.
‘Kendinizi uyumak için eğitebilirsiniz’ DOĞRU
Dinlendirici hareketler ve davranışlar sayesinde vücudunuz ile uyku arasındaki bağlantıyı güçlendirebilirsiniz. Anahtar olan şey ise devamlılık ve tutarlılıktır. Yatmadan önce bir saat boyunca okuyun ya da ılık bir duş alın. Meditasyon yapmak ya da hayal kurmak da uykuya dalmanıza yardım eder.
‘Uyku hapları rİsksİzdİr’ YANLIŞ
Bugünün uyku haplarının eskiye göre daha güvenli ve daha efektif oldukları doğru. Ama bütün ilaçlar potansiyel riskler taşır. Özellikle bağımlılık yaratma eğilimi bu konuda başı çeker. Uyku hapları kullanmadan önce doktorunuzla kesinlikle konuşun. Bazı uyku hapları insomnia semptomlarını geçici olarak dindirebilir ama tedavi etmezler.
‘Insomnia kesinlikle psikolojiktir’ YANLIŞ
Psikolojik etkenlerin insomnia’ya sebep olabileceği doğrudur. Aslına bakarsanız stres, uyuyamama probleminin başlıca nedenidir. Ama stres insomnia’nın tek tetikleyicisi değildir. Birçok şey insomnia’ya sebep olabilir. Hastalık, ilaçların yan etkileri, kronik acı, huzursuz ayak sendromu veya uyku apnesi.
‘Egzersiz uyumanıza yardım eder’ DOĞRU
Çok geç saatlerde yapmadığınız takdirde, düzenli egzersiz daha iyi bir uykuya geçmeniz için yararlı olabilir. Yatma zamanınıza yakın spor yapmaktan kaçının. Yatmadan 2-3 saat önce egzersiz yapmayı bırakın.
